بر بال اندیشه: یا علی مدد

کسب و کار مرتبط با پسته پراکنش جغرافیایی گسترده در کشور ما دارد. در بیش از 20 استان کشور کشاورزان بخشی و یا تمام توان خود را مصروف تولید این محصول ارزشمند نموده اند و احتمال افزایش سطح زیر کشت باغات پسته در سال های پیش رو دور از انتظار نیست. درآمد اصلی پسته کاران در استان های پسته خیز کشور به طور عمده از محل تولید و فروش پسته خام بوده و درآمد حاصل از مشاغل جانبی مرتبط با پسته بسیار کم می باشد. لذا رونق تولید پسته و ایجاد درآمد پایدار و کافی برای پسته کاران بسیار حائز اهمیت بوده و اقتصاد و معیشت خانوارهای روستایی و نیز رفاه و توسعه مناطق پسته کاری به طور عمده به آن مرتبط می گردد. متاسفانه در سالهای اخیر به دلایل متعدد و از جمله محدودیت کمی و کیفی منابع آب کشاورزی، تغییرات و نوسانات شدید اقلیمی و افزایش بی رویه هزینه های تولید پسته سبب شده است تا تولید پسته با کاهش مواجه گردد و درآمد و معیشت پسته کاران نیز به طور منفی تحت تاثیر آن قرار گرفته و سبب مهاجرت تعداد زیادی از کشاورزان به شهرها شده است . به دلیل عدم امکان جذب پسته کاران مهاجر در بخش های مولد و مفید اقتصادی، شاغل شدن در بخش های غیر مولد و واسطه ای یکی از مهمترین مسیر فعالیت آنها بوده که منفعت چندانی برای توسعه بخش روستایی و کشاورزی کشور ندارد.    

اطلاعات میدانی جمع آوری شده در قالب یک پروژه تحقیقاتی در پژوهشکده پسته،  از 200 باغ دار پسته کار در استان کرمان و تحلیل اقتصادی آنها  نشان داد که میانگین بهره وری کل تولید پسته طی سالهای 1378 تا 1397  به طور متوسط سالیانه 11 درصد کاهش یافته است. سطح زیر کشت در آستانه فقر مطلق ، برای سالهای 1378، (‌94-91) و 1397 به ترتیب 0.3 ، 1.43 و 2.66 هکتار برآورد شده است. بر این اساس کشاورزان کوچک و حتی متوسط دچار فقر مطلق می باشند و پدیده دام نقدینگی و دور باطل فقر و توسعه نیافتگی در مورد آنها اثبات می گردد. نتایج به خوبی نشان دهنده شرایط نا مساعد درآمدی و اقتصادی پسته کاران و کشاورزان خرده مالک و متوسط بوده و تحلیل صورت گرفته نشان از کوچک شدن سفره درآمدی آنها  و افزایش فقر مطلق با گذشت زمان دارد. به نظر می رسد این پدیده یکی از محدویت های اصلی بر سر راه اثر بخشی فعالیتهای علمی، آموزشی و ترویجی پسته از یک طرف و بکارگیری تکنولوژی های جدید در واحدهای تولیدی از طرف دیگر باشد و لذا هر گونه افزایش تولید ناشی از توسعه و تحول مدیریتی کشاورزی در مناطق پسته کاری و روستایی استان کرمان را با مشکل جدی مواجه می سازد.

لذا پیشنهاد می گردد تا برای مناطق جدید پسته کاری در کشور به گونه ای برنامه ریزی گردد تا هر گونه توسعه کشت پسته در قالب الگوهای پایدار تولیدی و درآمدی، با تاکید بر استفاده پایدار از منابع و بویژه منابع حیاتی آب و خاک باشد و از هر گونه بی برنامه گی و شتابزدگی برای توسعه کشت پسته، بدون توجه به معیارهای فنی و اقتصادی جلوگیری گردد. همچنین برای مناطق پسته کاری قدیمی مانند استان کرمان بایستی از باغ داران پسته کار در راستای افزایش بهره و ری و اقتصادی نمودن تولید به شیوه های مختلف، حمایت جدی شود تا امکان رونق تولید و درآمد پایدار و در نتیجه ایجاد رفاه بیشتر روستاییان و کشاورزان در آینده فراهم گردد و از مهاجرت آنها به شهرها و جذب آنها به مشاغل کاذب و غیر مولد و یا بیکاری بیشتر آنها جلوگیری شود.

کلمات کلیدی :