بر بال اندیشه: یا علی مدد

ابن سینا برای حفظ تندرستی و سلامتی، برای سه موضوع اهمیت زیادی قائل شده است که عبارتند از ورزش، تدبیر غذا و تدبیر خواب. او در کتاب قانون خود این سه را رکن سلامت دانسته است. ورزش بخش مهمی در قانون دارد و ابن سینا با اهتمام خاص به آن پرداخته است. ابن سینا ابتدا به تعریف ورزش پرداخته و چنین نگاشته است: «ورزش یک حرکت ارادی است که منتهی می شود به تنفس عمیق و پیاپی.» جالب اینجاست که حکیم تأکید می کند که مقصود او حرکات ورزشی است نه حرکاتی که انسان در طول روز برای انجام کارهای روزانه انجام می دهد و در همین جا تذکر می دهد که هر کس موفق شود ورزش را در حد اعتدال و در وقتش انجام دهد از هر معالجه ای که بیماری های مادی اقتضا کند بی نیاز خواهد بود. یکی دیگر از نکات بسیار جالب این که ابن سینا نه تنها ورزش های کلی را که برای بدن مفید و لازم است توضیح می دهد، بلکه ورزش های خاص هر عضو نیز مورد توجه اوست مثلاً ورزش دست یا پا، صدا، چشم و ... . وی به موضوع بسیار مهم یعنی زمان شروع به ورزش و قطع آن در کتاب قانون خود پرداخته است و معتقد است باید بدن را برای ورزش آماده کرد و توضیحات بسیار مهمی در این زمینه بیان می کند. ابن سینا در فصل دیگری از کتاب قانون به تعلیم مالش (دَلک که کلمه دلاکی از همین ریشه مشهور و متداول است) یا به اصطلاح روزگار ما ماساژ و مسائل مختلف آن پرداخته و در فصول بعد همین تعلیم به ورزش های دیگر مثل حمام گرفتن، شست وشو با آب سرد و در بخش های دیگر به حمام آفتاب گرفتن، استفاده از شن و ماسه ساحل دریا و امثال اینها پرداخته است. تذکرات و نکات بهداشتی عموما در موضوعات مختلف است که به برخی از آنها اشاره شد مثلا این نکته که بهترین نوع خواب، خواب عمیق است که در فصل نهم همان تعلیم دوم از فن سوم فرموده است یک توصیه بهداشتی است درباره خواب که می گوید افراد تندرست باید مراقب خوابشان باشند که معتدل باشد، وقت خواب را رعایت کنند، زیاد نخوابند، از زیان بیداری به دماغشان بترسند، خواب روز بد و زیانبار است و امثال اینها همه توصیه های بهداشتی است که البته دلیل آنها را گفته است. ابن سینا درباره آب و هوا هم نکات بسیار مهمی را گفته است، برای مثال درباره هوا که آن را بسیار مهم می شمارد می گوید هوای خوب آن است که با بخارها و دودهای خارجی آمیخته نشده باشد، هوای باز باشد نه هوای بسته لابه لای دیوارها وسقف ها و درون خانه؛ خلاصه، هوای خوب، صاف و پاک است و به بخار نیزارها و امثال آنها آلوده نیست. ابوعلی سینا در رابطه با آداب غذاخوردن در کتاب خود آورده است:برای جلو و عقب افتادن خوراکها باید دستورات زیر را به کار بست :کسی که غذای سخت و دیر هضم میخورد نباید به دنبال آن غذای زود هضم و رقیق بخورد.
زیرا این غذای رقیق دنباله رو ِ پیش از غذای قبلی خود هضم می شود . غذای دیر هضم بالانشین می شود و راه داخل شدن بر آن بسته میشود و تباه می شود و هرچه با او بیامیزد
تباه می شود.نباید وقتی انسان خوراک لغزنده ای می خورد که زود هضم می شود بلافاصله غذای نیرومند سختی را با آن بخورد . زیرا غذای سخت با آن در معده می لغزد و خوب هضم نمی شود.نباید غذاهایی مانند ماهی را بعد از ورزش خسته کننده میل کنیم زیرا این غذا تباه می شود. بدترین خوراک ها آن است که بر معده سنگینی کند و بدترین نوشیدنی ها آن است که بیش از اعتدال باشد و از معده بالا آید. اگر روزی بیش از اندازه غذا میل شود باید فردا خود راگرسته نگه داشت و در خوابگاهی معتدل خوابید و اگر خوابش نبرد باید زیاد پیاده روی کند نرم راه برود از راه رفتن باز نایستد و پی در پی برود واستراحت نکند ِ و کمی هم نوشیدنی خالص بخورد.آداب خوردن و آشامیدنشخص تندرست باید آنقدر بخورد که احساس سنگینی نکند و شکمش به قرقر نیفتد و از به بالا نیاید و دچار کند ذهنی نشود.
شخص فربه اندام نباید وقتی تازه از حمام آمده غذا بخورد بلکه بعد از خروج از حمام و قبل غذا خواب سبکی بکند.نباید در هنگام صرف غذا آب نوشید.زیرا آب بین طعام و جرم معده جدایی می اندازد و آن را خاموش می کند. بلکه بهتر است آب نخورد تا خوراک به معده وارد شود. علام ورود طعام به معده آن است  قسمت های بالای شکم سبک می شود . نوشیدن آب به شرطی که وسط غذا نباشد و به اندازه ای که برای خوراک مفید باشد روا است .
کسانی که سرد مزاج هستند بهتر اطت بعد از صرف غذا تشنگی را تحمل کنند و بخوابندولی تشنه مانده بعد از غذا و خوابیدن بعد از طعام برای صفرائیان خوب نیست .کسی که معده اش تهی است چنانچه غذای لطیف بخورد معده را سلامت تگه داشته است و اگر بلافاصله ازغذای لطیف ِ غذای غلیظ بخورد معده از آن متنفر است و آن را هضم نمیکندو تباه می شود. مگر اینکه بین این دو غذا فاصله ای داده شود و طعام غلیظ را اندک اندک وارد معده کند در این صورت معده به وسیله غذای لطیف بند نمی آید.

کلمات کلیدی :