بر بال اندیشه: یا علی مدد

بخش دوم ـ ورود نهادهای نظارتی به روند انتخاب بورسیه‌های بدون آزمون

پیش از استقرار دولت کنونی دیوان محاسبات کشور با ورود به مسأله بورسیه‌های بدون آزمون به بررسی جزئیات آن در وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری پرداخته است. اولین گزارش این نهاد در تاریخ 92/9/20با اعلام بعضی اسامی روند قانونی پذیرش بورسیه‌ها را مورد سؤال قرار داده است. علاوه بر نهادهای نظارتی، وزارت نیز خود به حسب وظیفه از آغاز دوره جدید دولت به بررسی مسأله پرداخته است.

با ورود سازمان بازرسی کل کشور از اواخر سال 92 و بررسی صد‌ها پرونده، بخشی از مسئولیت‌های وزارت در یک ساله گذشته مصروف پاسخگویی مکرر به استعلام‌ها و سؤالات و پیگیری‌های این دو نهاد گردیده است. در این مدت تأکید دیوان محاسبات مبنی بر غیرقانونی بودن ادامه پرداخت برای افرادی که خارج از ضـوابـط بورسیه شده‌اند، وزارت را ملزم به یافتن موارد مشخص و مصادیق تخلف کرد.

دیوان محاسبات طی نامه شماره 84/41200به تاریخ 93/6/15در 15 بند با ذکر موارد قانونی، تصمیمات پیشین برای» کلیه پذیرفته شدگان «را مورد سؤال قرار داده و در نامه‌ای دیگر به درستی، اشتغال همزمان با تحصیل را برای بورسیه‌ها مغایر قانون اعلام کرده است. این نهاد در نامه دیگری ماهیت بخشنامه ادامه تحصیل ایثارگران دانشگاه‌ها و پرداخت هزینه بابت آن راخلاف قانون دانسته است.

بر اساس اطلاعات واصله جمع بندی‌های دیوان محاسبات و سازمان بازرسی کل کشور در حال نهایی شدن است که می‌تواند مستند تصمیم گیری‌های بعدی در مراجع ذی صلاح قرار گیرد.

بخش سوم ـ سیاست‌ها و اقدامات وزارت

از آنجا که وزارت علوم طبق قانون و برنامه‌های مصوب، موظف به اعمال روش‌های علمی و شفاف در جهت پیشبردعدالت آموزشی، رقابت پذیر کردن ورود داوطلبان به دانشگاه در سطوح مختلف ودر نتیجه پذیرش برجسته‌ترین فرزندان علمی و اخلاقی کشور در مدارج مختلف علمی است؛ لذا فارغ از هر ملاحظه‌ای باید به بررسی مسأله پذیرفته شدگان بورسیه‌های بدون آزمون می‌پرداخت. این بررسی از‌‌ همان آغاز موارد ذیل را در برمی گرفت:

 الف) شرایط علمی لازم برای استفاده از بورس

 بـ) روند پذیرش متقاضیان بدون آزمون

 ج) چگونگی تأمین قانونی هزینه‌های تحصیل پذیرفته شدگان

 د) معیار‌ها و رویه‌های انتخاب نهایی افراد برای تصدی مسئولیت خطیر عضویت در هیأت علمی دانشگاه‌ها.

آنچه در این بررسی‌ها از‌‌ همان آغاز مدّ نظر وزارت بود، جلوگیری از تضییع حقوق فردی پذیرفته شدگان و تبدیل مسأله به مشکلی لاینحل در فضای اجرایی کشور بود، از این رو طی این مدت تلاش شد که موضوع و محتوای دستورالعمل‌ها و روش‌های اعطای بورس از مصادیق، یعنی افرادی که بورسیه شناخته شده‌اند، تفکیک شود. در این مسیر به رغم عدم رعایت مراحل قانونی در صدور بخشنامه‌ها، آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌های ذی ربط و مغایرت بسیاری از تصمیمات اجرایی با موازین قانونی که در گزارش‌ها و پیگیری‌های دیوان محاسبات کشور نیز آمده است، به دلایل مختلف اجتماعی و انسانی، وزارت، مصوبات و دستورالمل‌های پیشین را، صرف نظر از اشکالات مختلف، مبنا قرار داده به بررسی پرونده کلیه بورسیه‌ها بر اساس این اصل که آیا شرایط و ضوابط مربوط به دستورالعمل‌های زمان تصمیم گیری را داشته‌اند یا خیر، پرداخت.

بر اساس اصل یاد شده درفوق، صرف نظر از معیارهای اعطای بورس، تنها مواردی که براساس بخشنامه‌های وقت فاقد شرایط احراز بودند تفکیک و متناسب با ویژگی‌های مختلف دسته بندی شدند. به دنبال آن، برای کمک به یافتن راه حل نهایی مسأله که هم متضمن رعایت معیارهای حداقل علمی و قانونی باشد و هم حقوق ذی نفعان را در نظر بگیرد کمیته 5 نفره‌ای از سوی سرپرست وزارت برای تشخیص مصادیق و تفکیک موارد فاقد شرایط مصوب در ارتباط با گروه دوم بورسیه‌ها تشکیل شد. این کمیته در طی 42 جلسه مستمر و فشرده، تصمیم لازم را در هر مورد اتخاذ و جمع بندی مربوطه را ارائه کردند.

اینک با تقدیر از دغدغه‌ها و حساسیت‌های دلسوزانه دانشگاهیان و اصحاب اندیشه و مطبوعات و رسانه‌ها و نهادهای مدنی و پیگیری نهادهای نظارتی، جمع بندی این وزارت، جهت آگاهی عموم اعلام می‌شود. بدیهی است آرای مربوط به مصادیق مستقیماً به دانشگاه‌های محل تحصیل برای اجرا ابلاغ خواهد شد.

بخش چهارم ـ نتایج بررسی وضعیت بورسیه‌های بدون آزمون

چنان که پیش از این نیز اعلام شده است، پذیرفته شدگان بدون آزمون طی سالهای 1388تا 1392 در مجموع 3772 نفر بوده‌اند که به تفکیک در چهار گروه زیر قابل دسته بندی هستند:

ـ پذیرفته شده‌ها تحت عنوان» تبدیل به داخل «1867 نفر

ـ پذیرفته شده‌های مربیان دانشگاه‌ها 1011 نفر

ـ پذیرفته شده‌ها طبق بخشنامه ایثارگران وزارت و دانشگاه‌ها 165 نفر

ـ اعزام به خارج 729 نفر


تصمیمات اتخاذ شده برای هر گروه به تناسب وضعیت کنونی آن‌ها به شرح ذیل است؛

1ـ تبدیل به داخل

با اعمال شرط حداقل معدل برای دوره‌های کار‌شناسی و کار‌شناسی ارشد (به ترتیب 14و 16) و حداکثر شرط سنی مذکور در دستورالعمل‌های هر سال و با لحاظ فرمول‌های داخلی ارفاقی (مورد عمل در بعضی سال‌ها بر پایه مصوبات وقت) و نیز ارفاق 2 سال برای انجام خدمت نظام وظیفه، برای 840 تن ازاین گروه به شرح زیر تصمیم گیری شد:

1ـ1 تعداد 508 نفر از این گروه فاقد یک یا چند شرط از معدل کار‌شناسی، کار‌شناسی ارشد یا سن بوده‌اند، لذا رأی صادره در مورد آن‌ها: لغو بورس، ادامه تحصیل با هزینه شخصی و بازگرداندن هزینه‌های پرداختی وزارت است.

1ـ2ـ تعداد 36 نفر دیگر از این گروه به علت ارائه اطلاعات نادرست مؤثر در پذیرش (از قبیل اعلام معدل بیش از معدل واقعی) مشمول لغو بورس، قطع تحصیل و بازگرداندن هزینه‌های پرداختی وزارت می‌گردند.

1ـ3ـ 500 نفر از این گروه تاکنون شاغل همراه با تحصیل شناخته شده‌اند که 230 نفر از آن‌ها مشمول یکی از بندهای اـا و 1ـ2 نیز می‌باشند و 270 نفر علاوه بر مشمولان بندهای 1ـ1 و 1ـ2 این مشکل را داشته‌اند.

رأی صادره در مورد کل این گروه لغو بورس، ادامه تحصیل با هزینه شخصی و بازگرداندن هزینه‌های پرداختی وزارت می‌باشد.

1ـ4ـ پرونده 26 نفر نیز به علل مختلف ازجمله عدم شروع تحصیل، انصراف و... مختومه گردید.

بنابراین جمعاً تعداد 840 مورد از بورس افراد این گروه لغو می‌شود.

تبصره: در این میان 1241 نفر نیز تاکنون نتوانسته‌اند اعلام نیاز از دانشگاه‌ها اخذ کنند که در صورت عدم توفیق تا 15 بهمن ماه 93، وضعیت ادامه تحصیل آنان تبدیل به هزینه شخصی خواهد شد. البته تعدادی از این افراد با کسانی که وضعیتشان، در بندهای 1ـ1 تا 4ـ1 بیان شد، همپوشانی دارد.

2ـ مربیان دانشگاه‌ها

448 تن از مربیان شاغل به تحصیل، در وضعیت استخدامی» پیمانی «هستند که بدون تصویب هیأت امنای دانشگاه‌ها پذیرفته شده‌اند، از آنجا که به لحاظ قانونی امکان استفاده از بورس بـرای ادامه تحصیل را نداشته‌اند، لذا اسامی این افراد به دانشگاه‌ها اعلام شده تا در اولین جلسه هیأت امنا برای آنان تصمیم گیری شود و سپس براساس رأی هیأت‌های امنای دانشگاه‌های مربوط اقدام خواهد شد.

3ـ بخشنامه ایثارگران

تعداد 23نفر فاقد شرایط بخشنامه ذیربط می‌باشند لذا مشمول ادامه تحصیل با هزینه شخصی می‌شوند. مشکل قانونی برای پرداخت هزینه‌های تحصیلی همه آنان از سوی دیوان محاسبات کشور مطرح می‌باشد ولی وزارت در حال پیگیری مسأله است.

4ـ اعزام به خارج

گرچه تعدادی از بورسیه‌های اعزامی به خارج فاقد شرط معدل یا سن می‌باشند امّا با توجه به اینکه دوره بورس بیش از نیمی از آن‌ها به اتمام رسیده و در مورد مابقی هم، قطع ارز و بورس ایشان می‌تواند تبعات اجتماعی و سیاسی نامطلوبی به دنبال داشته باشد، مصوب شد که ضمن کنترل کیفیت تحصیل و سازوکارهای قبل از اشتغال آن‌ها در دانشگاه‌ها، بورس آن‌ها ادامه یابد. بدیهی است در موارد معدودی که مشخص شود فرد بورسیه با دادن اطلاعات نادرست موجب گمراهی تصمیم گیران شده و یا مقیم یک کشور خارجی است برخورد قانونی لازم برای قطع بورس و انجام اقدامات بعدی صورت خواهد گرفت.

در پایان اعلام می‌دارد‌‌ همان گونه که بر پایه سیاست‌های کلی علم و فن آوری کشور ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، فراهم آوردن اقتضائات و الزامات توسعه علمی و ارتقای کیفیت و تولید علم در دانشگاه‌ها ضروری است، این وزارت، دفاع از کیان و شأن علمی دانشگاه و دانشگاهیان در همه جا و بازگشت به قانون، کیفیت و سلامت را به طور ویژه در برنامه ریزی برای پذیرش دانشجویان در دوره دکترا و جذب هیأت علمی وظیفه خود می‌داند.

وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری با پرهیز از ورود به هر حاشیه‌ای، از همه دستگاه‌ها و نهادهای اجرایی، تقنینی، حقوقی و مدنی می‌خواهد که با توجه عملی به دانشگاه به منزله» جامعه دانش و دانشمندان «در دور کردن هرگونه فساد و بی‌مبالاتی از ساحت علم و آموزش عالی کشور به این دستگاه یاری رسانند.

همچنین متذکر می‌شود که در مورد مدیران و مسئولانی که با سوءمدیریت خویش در تنظیم و تصویب دستورالعمل‌های سابق الذکر و بی‌مبالاتی در بررسی پرونده‌ها موجب بروز خسارت‌های حیثیتی و مالی به وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری و برخی داوطلبان استفاده از بورس تحصیلی شده‌اند، از طریق مراجع ذی صلاح قانونی پیگیری لازم انجام خواهد شد.

و من الله التوفیق و علیه التکلان

کلمات کلیدی :