بر بال اندیشه: یا علی مدد

آینده نگری با سرمایه گذاری هدفمند در بخش کشاورزی و صنایع وابسته به آن در شهرستان رفسنجان

با توجه به سطح زیر کشت پسته حدود 88000 هکتاری شهرستان رفسنجان و تولید متوسط حداقل نیم تن محصول در هکتار و با در نظر داشتن قیمت فروش هر تن پسته به طورمتوسط حدود 25 میلیون تومان، درآمد ناخالص حاصل از تولید پسته در رفسنجان سالیانه رقمی حدود 1100 میلیارد تومان برآورد می گردد. اگر هزینه های تولید سالیانه پسته شهرستان را حدود 50 درصد این میزان درآمد در نظر بگیریم در واقع درآمد مازاد بر هزینه های تولید، 550 میلیارد تومان خواهد بود. با توجه به اینکه در شهرستان رفسنجان هم اینک 40000 بهره بردار کشاورزی داریم و اگر هر بهره بردار را متکفل هزینه های زندگی یک خانوار بدانیم و برای هر خانوار روستائی و شهری به طور متوسط سالیانه هزینه ای معادل 14400000 تومان در نظر بگیریم، هزینه زندگی بهره برداران کشاورزی شهرستان سالیانه رقمی معادل 576 میلیارد تومان می باشد. به نظر می رسد محل تامین معیشت بهره برداران پسته کار علاوه بر درآمد حاصل از پسته، به منابع دیگری نیز وابسته باشد که از جمله می توان به مشاغل دولتی، فرآوری و خرید و فروش پسته و دیگرمشاغل آزاد اشاره کرد. اگر به طور تقریبی محل تامین معیشت بهره برداران از محل درآمد پسته را فقط 50 درصد کل هزینه زندگی آنها بدانیم، لذا عدد 288 میلیارد تومان بدست خواهد آمد. با کسر این مقدار هزینه از رقم درآمد خالص تولید پسته، به رقم 262 میلیارد تومان سالیانه می رسیم، که این مقدار درآمد قابل پس انداز و سرمایه گذاری است. یک سوال مهم که شاید از مدتها قبل، اذهان بسیاری از رفسنجانی ها با آن درگیر شده باشد، این است که این درآمد مازاد کجا باید هزینه شود و یا در گذشته چگونه هزینه شده است؟.

 اگر چه آمار دقیقی از پراکنش سطح زیر کشت پسته در این شهرستان در دست نیست، اما بنا به اطلاعات موجود، نزدیک به 87 درصد از کشاورزان شهرستان خرده مالک می باشند. به دلیل افزایش شدید هزینه های تولید و هزینه های زندگی خانوار در سالهای گذشته، این گروه از کشاورزان از وضعیت درآمدی مطلوبی برخوردار نیستند و تقریبا عمده درآمد حاصل از تولید پسته را پس از پرداخت برای هزینه های تولید، صرف هزینه های مصرفی و معمولی زندگی خود و خانواده می کنند و بعضا حتی برای تامین نیازهای خود با مشکل و گاها بدهی نیز روبرو هستند. بر اساس آمار بدست آماده از مدیریت جهاد کشاورزی رفسنجان، تعداد کل این گروه از بهره برداران حدود 35000 نفر است که مازاد درآمدی هر بهره بردار از این گروه به سختی به 2 میلیون تومان در سال می رسد، که این جمعا رقمی حدود 70 میلیارد تومان می شود. اگر این عدد را از رقم 262 میلیارد تومان کسر کنیم، عدد بدست آمده 192 میلیارد تومانی مازاد درآمدی، متعلق به 5000 بهره بردار کشاورزی متوسط و بزرگ می باشد. البته خوانندگان عزیز به خوبی اطلاع دارند که فروش پسته درطول سال اتفاق می افتد و هزینه های تولید و خانوار نیز طی سال هزینه می گردد. به نظر می رسد درآمد های مازاد کشاورزی شهرستان، بیشتر در حسابهای بانکی جاری ، کوتاه مدت ، قرض الحسنه و بلندمدت سپرده گذاری می گردد و به همین جهت هم تعدد بانک ها و موسسات مالی دولتی، خصوصی و قرض الحسنه و رونق نسبی آنها در این شهرستان به خوبی نمایان است. هدف اغلب کشاورزان از این نوع سپرده گذاری معمولا کسب سود نبوده و بیشتر برای استفاده از تسهیلات بانکها و موسسات مالی در مواقع مورد نیاز است. اینکار بیشتر با هدف فرار از ریسک تولید محصول و نبودن درآمد در برخی سالهاست. البته بخشی از کشاورزان متوسط و بزرگ که از درآمد بالاتری برخوردار هستند، احتمالا متقاضی سپرده گذاری بلند مدت و با هدف کسب سود هستند. سپرده گذاری در بانک به هر شکل ممکن عملی پسندیده بوده و اگر بانکها و موسسات مالی از این پس اندازهای مردم برای توسعه شهرستان خوب استفاده نمایند و به طور هدفمند و نظارت شده، این پس اندازها را در امورات تولیدی و با مشارکت عامه مردم و خصوصا کشاورزان، هزینه کنند، قطعا آثار مثبت آن در میان مدت و بلند مدت ظهور پیدا می کند. متاسفانه آنچه به وضوح دیده می شود مشکل فرار منابع مالی پس انداز شده از کارهای تولیدی به سمت کارهای واسطه ای غیر مولد است که نه تنها آثار مثبتی برای کشاورزان و حتی عامه مردم نداشته، بلکه گاها آثار و نتایج منفی همچون تورم بالا در این شهرستان و به تبع آن گسترش فقر عمومی مردم نیز داشته است. لذا در شرایط کنونی اقتصادی، صرف پس انداز مردم در بانک و وام دهی به هر شکل ممکن نمی تواند برای کشاورزان به طور خاص و برای توسعه شهرستان به طور عام مفید باشد. ادامه روند گذشته چیزی جز فقر بیشتر کشاورزان و توده های مردم، کاهش محصول پسته و پشیمانی در آینده را در پی نخواهد داشت.

 به نظر می رسد ضرورت دارد تا برای بازدهی مطلوب این مقدار درآمد مازاد سالیانه، که در حقیقت یک نعمت خدادادی است، برنامه ریزی حساب شده، با مشورت از همه صاحبنظران در زمینه های مختلف اقتصادی خصوصا کشاورزی و صنایع وابسته آن بعمل آید. در شرایط کنونی زمینه های مورد نیاز متعددی برای سرمایه گذاری وجود دارد که بایستی از طرف مسئولین شهرستان و استان این زمینه ها اولویت بندی شده و به سرمایه گذاران معرفی گردند. البته دولت نیز بایستی بسترهای لازم برای هر نوع سرمایه گذاری را فراهم نماید و وظیفه حاکمیتی خود را به نحو شایسته انجام دهد. از جمله اولویتهای سرمایه گذاری شهرستان را می توان توسعه صنایع مرتبط با پسته اعم از صنایع تهیه و تامین کننده نهاده های کشاورزی و یا فعالیتهای مرتبط با صنایع تبدیلی و تکمیلی پسته را نام برد که به دلیل وجود نهاده های مصرفی مورد نظر و بازار در دسترس در این شهرستان، در اولویت سرمایه گذاری است. همگان خوب می دانیم که در شرایط فعلی ، بسیاری از نهاده های مصرفی کشاورزان از قبیل کود ها و سموم کشاورزی، بایستی در استانهای دیگر تولید شده و با صرف هزینه های زیاد حمل و بین کشاورزان رفسنجانی توزیع شوند. همچنین برخی از محصولات صنایع غذائی و تکمیلی پسته که دانش تولید آن در رفسنجان می باشد، در حال حاضر در استانهای دیگر تولید می شود و بعضا برای فروش در بازار مصرف، به این شهر بر می گردد. توسعه و اصلاح زیر بناهای تولید پسته مانند اصلاح باغات قدیمی، اصلاح خاکهای کشاورزی و اصلاح روشهای آبیاری سنتی با هدف حفظ تولید پسته در سطح فعلی و یا حتی افزایش تولید آن، از جمله موارد دیگری است که توجه به آنها می تواند تضمین کننده درآمد بیشتر و پایدارتر در دوره زمانی بلندتری در آینده باشد. با توجه به نرخ تورم بسیار بالا ی حدود 35 درصدی در کشور ما، متاسفانه در سالهای گذشته، انجام بسیاری از سرمایه گذاریهای مولد مانند مواردی که در بالا اشاره کردیم ، چندان جذاب و مقرون به صرفه برای سرمایه گذاران بخش خصوصی در این شهرستان نبود ه است و به همین دلیل هم تا کنون درآمدهای مازاد در این شهرستان، صرف کارهای زیربنائی و مولد نشده است و بیشتر به سمت فعالیتهای واسطه گری در بازارهائی مانند بازار مسکن، طلا، ارز، خودرو و سایر کالاهای واسطه ای و مصرفی سوق یافته است. اگر چه برخی از سرمایه گذران در چنین بازارهای واسطه ای در سالهای گذشته درآمدهای خوبی بدست آورده اند، اما به نظر می رسد به دلیل سیاستهای مورد نظر در دولت جدید تدبیر و امید، خصوصا سیاستها و برنامه های حمایتی از تولید، و نیز توسعه ارتباطات بین المللی و دیپلماسی فعال در حوزه سیاست خارجی و داخلی، کسب درآمد قابل توجه از بازارهای واسطه ای مذکور، دیگر در آینده به آسانی ممکن نباشد. در شرایط پیش رو راهکار برای توسعه شهرستان حمایت و تشویق سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری در زمینه های مورد نیاز کشاورزی و صنایع وابسته به آن می باشد. لازم و منطقی به نظر می رسد تا بدلیل بالا بودن هزینه های سرمایه گذاری ناشی از تورم موجود در اقتصاد کشور، برخی از هزینه های مربوط به سرمایه گذاری را دولت از محل یارانه تولیدی و یا اعتبارات صندوق توسعه ملی و یا از محل سایر منابع درآمدی، متقبل گردد و مسیر سرمایه گذاری را برای سرمایه گذاران هموارتر و با صرفه سازد. پرداختن به اینکار می تواند آینده ای بسیار بهتر را برای شهر زیبای طلای سبز رقم بزند. لازمه آن اندکی آینده نگری، تامل و برنامه ریزی از طرف دلسوزان شهرستان ، مسئولین امر و پیگیری مجدانه آنها و دوراندیشی و فداکاری از طرف صاحبان سرمایه بومی شهرستان است.

به امید روزهائی بهتر، همراه با آبادانی بیشتر شهر زیبای طلای سبز و عزت و سربلندی برای همه مردم خوب رفسنجان

کلمات کلیدی :